Już w najbliższą niedzielę, 5 sierpnia będzie można po raz dziewiąty zwiedzać Cmentarz Żydowski w Zduńskiej Woli przy ul. Kaczej. Od godz. 13 ( http://kircholzdunskawola.blogspot.com/). Wśród zaproszonych na to wydarzenie jest dr Menachem Daum - amerykański reżyser i producent filmowy, którego film, pt: "Gra w chowanego" uhonorowano główną nagrodą podczas Międzynarodowego Festiwalu Filmowego "Żydowskie Motywy". Doktor Menachem Daum jest potomkiem zduńskowolskich Żydów. W trakcie uroczystości zmówi modlitwę kadisz, jedną z najważniejszych w judaizmie (https://pl.wikipedia.org/wiki/Kadisz ) przy masowym grobie osób zamordowanych podczas likwidacji getta, gdzie spoczywa m.in. jego przyrodni brat.

Każdy będzie mógł złożyć hołd ofiarom Holocaustu, poprzez zapalenie symbolicznego światełka, złożenia kwiatów bądź kamyczków na grobach. Co roku w dni otwarte cmentarz zwiedzają nie tylko mieszkańcy Zduńskiej Woli i okolic, ale także osoby z zagranicy. W ostatnich latach przybywali goście ze Stanów Zjednoczonych, Niemiec, Kanady i Australii. Po cmentarzu oprowadzać ich będzie Kamila Klauzińska, zajmująca się wielu lat historią zduńskowolskich Żydów. Grupą anglojęzyczną zajmie się prof. Daniel Wagner z Izraela, którego przodkowie też pochodzą ze Zduńskiej Woli. Dzień otwarty nieprzypadkowo odbywa się w sierpniu, bowiem właśnie w tym miesiącu, w dniach 24-27 w roku 1942 niemieccy okupanci zdecydowali o likwidacji zduńskowolskiego getta.

Jak podaje portal http://www.kirkuty.xip.pl/zdunskawola.htm: W XIX wieku Stefan Prawdzic-Złotnicki postanowił, korzystając z dobrej koniunktury na tego typu przedsięwzięcia, założyć miasto na które przeznaczył tereny obecnej Zduńskiej Woli. W 1825 roku uzyskał on na to przywilej cesarski Aleksandra I, którego art. 5 dotyczył w całości ludności żydowskiej. Wspomniany przywilej wyznaczał ściśle teren zamieszkiwania Żydów, to jest dawną ulicę Stefana i ul. Ogrodową oraz plac przy rynku oznaczony numerem 39. Wspomniano także w omawianym artykule o Żydach, którzy zamieszkiwali tereny Zduńskiej Woli przed edyktem. Osoby te, o ile posiadały nieruchomości poza wyznaczonym terenem osiedlenia, mogły nadal je użytkować. Po ich śmierci jednak sukcesorzy musieli te posesje w ciągu pół roku odsprzedać chrześcijanom. Jedynym warunkiem jaki postawiono Żydom, było stałe zajęcie przynoszące dochód. Wymieniono w artykule zawody preferowane: fabrykant, rękodzielnik pracujący na własny rachunek, handlowiec - hurtownik wyrobów rękodzielniczych. Właściciel miasta zobowiązany został do przekazania placu pod cmentarz żydowski w wieczyste i bezpłatne użytkowanie. Jednocześnie artykuł 5 przywileju zaznacza, że osadnictwo żydowskie w Zduńskiej Woli ma mieć charakter kontrolowany. Liczba Żydów nie mogła przekroczyć 1/10 populacji ludności chrześcijańskiej.

Przed wojną Żydzi zduńskowolscy stanowili blisko trzydzieści sześć procent. ludności Zduńskiej Woli. Była to grupa znacząca nie tylko liczbowo, ale też materialnie. Wiele znanych w mieście zakładów, zarówno w roku 1902, jak i we wcześniejszym okresie, należało do Żydów: Piekielnego Abrama i Joela, Lewiego Icka, Warszawskiego Lejzera i Moszka, Rabinowicza Hertza i Rajchenbauma. Zaś wśród kupców można wymienić: Jakuba Hiller - Warszawskiego, Gabriela Berensteina, Izraela Tykocinera i Jakuba Izraela Frenkiela.

Obecnie jedynym śladem bytności Żydów w Zduńskiej Woli jest cmentarz, założony w 1828 roku. Z zachowanymi blisko trzema tysiącami macew, czyli płyt nagrobnych, stanowi on jedną z 37 na ponad 1000 nekropolii żydowskich w Polsce, na których przetrwało od 500 do 5000 macew. Jest zatem świadectwem przeszłości o wielkiej wartości historycznej, genealogicznej i artystycznej

Najstarsze odnalezione i odczytane do tej pory macewy pochodzą z 1832 roku. Ostatni pochówek miał miejsce w 1964 roku. Nie zachowały się niestety żadne dokumenty bractwa pogrzebowego Chewra Kadisza, dzięki którym można byłoby odtworzyć dzieje cmentarza. W tym też celu prowadzone są na nim od trzech lat badania - "Photographic and Topographic Census Project in the Jewish Cemetery of Zdunska Wola" - polegające na wykonaniu pełnej dokumentacji, to jest ponumerowaniu wszystkich zachowanych nagrobków, wykonaniu fotografii każdego z nich, narysowaniu szczegółowego planu cmentarza wraz z usytuowaniem kamieni nagrobnych, oraz odczytanie wszystkich inskrypcji. Prace te prowadzone są pod kierownictwem prof. Daniela H. Wagnera z Izraela i autorki niniejszego tekstu, przez grupę wolontariuszy - młodzieży i nauczycieli ze szkół zduńskowolskich i izraelskich oraz Towarzystwo Historyczne YACHAD w Zduńskiej Woli.

Cmentarz znajduje się przy ulicy Kaczej. Dojechać do niego najprościej jest z trasy Zduńska Wola - Sieradz. Teren nekropolii jest ogrodzony i zamknięty. Klucze znajdują się w Towarzystwie Historycznym YACHAD (kontakt: ul. Sieradzka 6, 98-220 Zduńska Wola, e-mail: kamila.klauzinska @poczta.fm).

KaMi S

zdjęcia: Kamila Klauzińska, Daniel H. Wagner

KADISZ - Modlitwa żydowska za zmarłych

Oby Wielkie Imię, którego pragnienie zrodziło wszechświat,
Rozbrzmiewało w całym Stworzeniu
Teraz.

Oby ta Wielka Obecność rządziła waszym życiem
i waszym dniem i wszystkimi żywotami tego świata.
I powiedzcie ‘Tak’. Amen.

Zawsze i wszędzie błogosław, błogosław to Wielkie Imię.
Choć błogosławimy, wychwalamy, ofiarowujemy i
sławimy piękno Twego imienia,
Twego świętego Imienia, o Błogosławiony,
pozostajesz nadal poza zasięgiem naszych pochwał, naszej pieśni,
całkowicie poza zasięgiem wszelkiego ukojenia. Poza! Poza!
I powiedzcie ‘Tak’. Amen.

Oby Boskie Imię zrodziło Wielki Pokój i życie
dla nas i wszystkich ludzi.
I powiedzcie ‘Tak’. Amen.

Ten, który przynosi wszechświat pokoju,
obdarza pokojem nas i wszystko, co jest Izraelem.
I powiedzcie ‘Tak’. Amen.